儒(ru)家學(xue)派經典古籍《論語》
《論(lun)語(yu)》是儒家學派的(de)經典著作(zuo)之一,由(you)孔子(zi)(zi)的(de)弟子(zi)(zi)及其再傳弟子(zi)(zi)編撰(zhuan)而成。下面小編給(gei)大家介紹儒家學派經典古籍(ji)《論(lun)語(yu)》,一起(qi)來學習吧(ba)!
《論語》基本內容
作(zuo)為一部(bu)優(you)秀的(de)語錄體散文集,它(ta)以言(yan)簡意賅、含蓄雋永的(de)語言(yan),記述了孔(kong)子的(de)言(yan)論(lun)。《論(lun)語》中所記孔(kong)子循循善誘的(de)教誨之(zhi)言(yan),或簡單應(ying)答,點到即止;或啟發論(lun)辯(bian),侃(kan)侃(kan)而談(tan);富于(yu)變(bian)化,娓(wei)娓(wei)動(dong)人。
《論(lun)(lun)語(yu)》又善于通過神情(qing)語(yu)態(tai)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)描寫,展示人(ren)物形象。孔子(zi)(zi)是《論(lun)(lun)語(yu)》描述(shu)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)中(zhong)(zhong)心(xin),“夫子(zi)(zi)風(feng)采,溢于格言”(《文(wen)心(xin)雕龍(long)征圣(sheng)》);書中(zhong)(zhong)不(bu)僅有關(guan)于他(ta)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)儀態(tai)舉止(zhi)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)靜(jing)態(tai)描寫,而且(qie)有關(guan)于他(ta)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)個(ge)性氣(qi)質的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)傳神刻畫。此外,圍繞孔子(zi)(zi)這(zhe)(zhe)一(yi)中(zhong)(zhong)心(xin),《論(lun)(lun)語(yu)》還成功地(di)刻畫了(le)一(yi)些孔門弟(di)子(zi)(zi)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)形象。如子(zi)(zi)路(lu)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)率直魯莽,顏(yan)淵(yuan)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)溫雅賢(xian)良,子(zi)(zi)貢的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)聰穎善辯,曾皙的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)瀟灑脫(tuo)俗等(deng)等(deng),都稱得上個(ge)性鮮明,能給(gei)人(ren)留下深刻印象。孔子(zi)(zi)因(yin)材施(shi)教(jiao)(jiao),對于不(bu)同(tong)(tong)(tong)(tong)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)對象,考慮(lv)其(qi)不(bu)同(tong)(tong)(tong)(tong)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)素質、優點和(he)缺點、進(jin)德(de)修業的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)具(ju)體情(qing)況,給(gei)予(yu)不(bu)同(tong)(tong)(tong)(tong)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)教(jiao)(jiao)誨。表現了(le)誨人(ren)不(bu)倦(juan)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)可貴精神。據《顏(yan)淵(yuan)》載(zai),同(tong)(tong)(tong)(tong)是弟(di)子(zi)(zi)問(wen)(wen)(wen)仁,孔子(zi)(zi)有不(bu)同(tong)(tong)(tong)(tong)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)回答(da),答(da)顏(yan)淵(yuan)“克己復禮(li)為仁”,答(da)仲(zhong)弓“己所(suo)不(bu)欲,務(wu)施(shi)于人(ren)”,答(da)司馬(ma)中(zhong)(zhong)“仁者其(qi)言也讱”。顏(yan)淵(yuan)學(xue)養高(gao)深,故(gu)(gu)答(da)以(yi)“仁”學(xue)綱(gang)領(ling),對仲(zhong)弓和(he)司馬(ma)中(zhong)(zhong)則(ze)答(da)以(yi)細目。又如,同(tong)(tong)(tong)(tong)是問(wen)(wen)(wen)“聞(wen)斯(si)行諸?”孔子(zi)(zi)答(da)子(zi)(zi)路(lu):“又父母在,如之(zhi)何其(qi)聞(wen)斯(si)行之(zhi)!”因(yin)為“由也兼人(ren),故(gu)(gu)退之(zhi)。”答(da)冉(ran)有:“聞(wen)斯(si)行之(zhi)。”因(yin)為“求也退,故(gu)(gu)進(jin)之(zhi)。”這(zhe)(zhe)不(bu)僅是因(yin)材施(shi)教(jiao)(jiao)教(jiao)(jiao)育方法(fa)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)問(wen)(wen)(wen)題,其(qi)中(zhong)(zhong)還飽含孔子(zi)(zi)對弟(di)子(zi)(zi)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)高(gao)度(du)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)責任心(xin)。
《論(lun)(lun)(lun)(lun)(lun)(lun)(lun)(lun)語(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)》是(shi)名列世(shi)界(jie)十大歷史(shi)名人(ren)(ren)之(zhi)(zhi)首的(de)中國古(gu)代思想(xiang)家孔(kong)(kong)子(zi)(zi)(zi)的(de)門人(ren)(ren)記錄(lu)孔(kong)(kong)子(zi)(zi)(zi)言行(xing)的(de)一部集子(zi)(zi)(zi),成(cheng)(cheng)書于戰國初期。因秦始皇(huang)-焚(fen)書坑儒(ru),到西(xi)漢時期僅(jin)有口(kou)頭(tou)(tou)傳授(shou)及從(cong)孔(kong)(kong)子(zi)(zi)(zi)住宅夾壁中所(suo)得的(de)本子(zi)(zi)(zi),計有:魯人(ren)(ren)口(kou)頭(tou)(tou)傳授(shou)的(de)《魯論(lun)(lun)(lun)(lun)(lun)(lun)(lun)(lun)語(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)》20篇,齊(qi)人(ren)(ren)口(kou)頭(tou)(tou)傳授(shou)的(de)《齊(qi)論(lun)(lun)(lun)(lun)(lun)(lun)(lun)(lun)語(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)》22篇,從(cong)孔(kong)(kong)子(zi)(zi)(zi)住宅夾壁中發現(xian)的(de)《古(gu)論(lun)(lun)(lun)(lun)(lun)(lun)(lun)(lun)語(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)》21篇。西(xi)漢末年(nian),帝師張(zhang)禹精治《論(lun)(lun)(lun)(lun)(lun)(lun)(lun)(lun)語(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)》,并根據(ju)《魯論(lun)(lun)(lun)(lun)(lun)(lun)(lun)(lun)語(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)》,參照《齊(qi)論(lun)(lun)(lun)(lun)(lun)(lun)(lun)(lun)語(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)》,另(ling)成(cheng)(cheng)一論(lun)(lun)(lun)(lun)(lun)(lun)(lun)(lun),稱(cheng)為《張(zhang)侯論(lun)(lun)(lun)(lun)(lun)(lun)(lun)(lun)》。東漢末年(nian),鄭玄以《張(zhang)侯論(lun)(lun)(lun)(lun)(lun)(lun)(lun)(lun)》為依(yi)據(ju),參考《齊(qi)論(lun)(lun)(lun)(lun)(lun)(lun)(lun)(lun)語(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)》、《古(gu)論(lun)(lun)(lun)(lun)(lun)(lun)(lun)(lun)語(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)》,作《論(lun)(lun)(lun)(lun)(lun)(lun)(lun)(lun)語(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)注》,是(shi)為今本《論(lun)(lun)(lun)(lun)(lun)(lun)(lun)(lun)語(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)》。《齊(qi)論(lun)(lun)(lun)(lun)(lun)(lun)(lun)(lun)語(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)》、《古(gu)論(lun)(lun)(lun)(lun)(lun)(lun)(lun)(lun)語(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)》不(bu)久亡(wang)佚(yi)。現(xian)存《論(lun)(lun)(lun)(lun)(lun)(lun)(lun)(lun)語(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)》共20篇,492章,其中記錄(lu)孔(kong)(kong)子(zi)(zi)(zi)與(yu)弟子(zi)(zi)(zi)及時人(ren)(ren)談(tan)論(lun)(lun)(lun)(lun)(lun)(lun)(lun)(lun)之(zhi)(zhi)語(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)約(yue)444章,記孔(kong)(kong)門弟子(zi)(zi)(zi)相互談(tan)論(lun)(lun)(lun)(lun)(lun)(lun)(lun)(lun)之(zhi)(zhi)語(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)(yu)48章。
《論語》作為孔子及(ji)(ji)門人的言(yan)行集,內容十分(fen)廣(guang)泛,多半涉及(ji)(ji)人類(lei)社會生活問題,對中(zhong)華民族的心(xin)理素質及(ji)(ji)道德行為起(qi)到(dao)過重大影響。直到(dao)近代新文(wen)化運(yun)動(dong)之前,約在(zai)兩千多年(nian)的歷史(shi)中(zhong),一(yi)直是中(zhong)國人的初(chu)學必(bi)讀之書。
五四(si)運動以(yi)后,《論(lun)語》作為封建文(wen)化的象征被列(lie)為批判否定的對象,爾后雖有新儒學的研究與(yu)萌生(sheng),但在中國民主(zhu)革命的大背景(jing)下,儒家文(wen)化在中國并未形成新的氣候。時代(dai)的發(fa)(fa)展(zhan),社會的前進,不能不使人(ren)們(men)重新選擇(ze)新生(sheng)的思想文(wen)化,這就是馬克思主(zhu)義在中國的傳播以(yi)及(ji)社會主(zhu)義新文(wen)化的誕生(sheng)與(yu)發(fa)(fa)展(zhan)。
然而,嚴峻的(de)(de)事實是(shi),一(yi)個(ge)(ge)(ge)新型的(de)(de)社會,特(te)(te)別是(shi)當它(ta)步入正常(chang)發展(zhan)軌道的(de)(de)時候,不(bu)能不(bu)對自(zi)己的(de)(de)民(min)族精神及(ji)傳統(tong)文(wen)化進(jin)行重(zhong)(zhong)新反思,這(zhe)(zhe)是(shi)任何一(yi)個(ge)(ge)(ge)社會在其自(zi)身(shen)發展(zhan)過程(cheng)中所不(bu)能忽視的(de)(de)重(zhong)(zhong)要環節。特(te)(te)別是(shi)民(min)族文(wen)化的(de)(de)精粹,更(geng)值得人們重(zhong)(zhong)新認(ren)識(shi),重(zhong)(zhong)新探索。這(zhe)(zhe)使我想到人類的(de)(de)共性(xing)與個(ge)(ge)(ge)性(xing),文(wen)化的(de)(de)共性(xing)與個(ge)(ge)(ge)性(xing),民(min)族文(wen)化的(de)(de)辯證否定(ding)本性(xing)。
事實上,當我們擺脫了形而上學的(de)(de)(de)思維(wei)方(fang)式(shi),真正確立唯物辯證的(de)(de)(de)思維(wei)方(fang)法,并用它剖析中國傳(chuan)統文化的(de)(de)(de)時候(hou),就會發(fa)現其中的(de)(de)(de)精華,《論語(yu)》便是(shi)其中之一(yi)。不可否認(ren),《論語(yu)》有自己的(de)(de)(de)糟(zao)粕(po)或消極(ji)之處(chu)(chu),但它所(suo)反映(ying)出來的(de)(de)(de)兩千多年前的(de)(de)(de)社會人(ren)生精論,富有哲理的(de)(de)(de)名句箴言,是(shi)中華民(min)族文明程度的(de)(de)(de)歷史展示(shi)。即使今天處(chu)(chu)在改(gai)革開放、經濟騰飛、文化發(fa)展的(de)(de)(de)時代大潮中,《論語(yu)》中的(de)(de)(de)許多思想(xiang)仍具(ju)有一(yi)定的(de)(de)(de)借(jie)鑒意義和時代價值。
成書過程
《論(lun)(lun)語》是(shi)孔門(men)弟(di)子(zi)(zi)集體智(zhi)慧(hui)的(de)(de)(de)(de)結晶。早(zao)在春秋(qiu)后(hou)期孔子(zi)(zi)設壇講學時期,《論(lun)(lun)語》主(zhu)體內容就已初(chu)始創成(cheng);孔子(zi)(zi)去世(shi)以后(hou),他的(de)(de)(de)(de)弟(di)子(zi)(zi)和再(zai)傳弟(di)子(zi)(zi)代代傳授他的(de)(de)(de)(de)言(yan)論(lun)(lun),并逐漸將這些口頭記誦(song)的(de)(de)(de)(de)語錄言(yan)行(xing)記錄下來,因此(ci)稱為“論(lun)(lun)”;《論(lun)(lun)語》主(zhu)要(yao)記載孔子(zi)(zi)及其(qi)(qi)弟(di)子(zi)(zi)的(de)(de)(de)(de)言(yan)行(xing),因此(ci)稱為“語”。清(qing)朝(chao)趙翼(yi)解釋(shi)說:“語者(zhe)(zhe),圣(sheng)人之語言(yan),論(lun)(lun)者(zhe)(zhe),諸(zhu)儒(ru)之討(tao)論(lun)(lun)也。”其(qi)(qi)實,“論(lun)(lun)”又有纂(zuan)的(de)(de)(de)(de)意(yi)思(si),所謂《論(lun)(lun)語》,是(shi)指將孔子(zi)(zi)及其(qi)(qi)弟(di)子(zi)(zi)的(de)(de)(de)(de)言(yan)行(xing)記載下來編纂(zuan)成(cheng)書。其(qi)(qi)編纂(zuan)者(zhe)(zhe)主(zhu)要(yao)是(shi)仲弓、子(zi)(zi)游、子(zi)(zi)夏、子(zi)(zi)貢,他們憂慮師(shi)道失傳,首先商量起(qi)草以紀念老師(shi)。然(ran)后(hou)和少(shao)數留在魯國的(de)(de)(de)(de)弟(di)子(zi)(zi)及再(zai)傳弟(di)子(zi)(zi)完成(cheng)。
清代(dai)(dai)學(xue)(xue)者崔(cui)述(shu)注意到今本《論語(yu)》前(qian)(qian)后(hou)(hou)十篇(pian)(pian)(pian)(pian)在(zai)文體(ti)和稱(cheng)(cheng)謂上存在(zai)差(cha)異,前(qian)(qian)十篇(pian)(pian)(pian)(pian)記(ji)孔(kong)(kong)子(zi)(zi)(zi)答定(ding)公、哀(ai)公之問(wen),皆(jie)(jie)變文稱(cheng)(cheng)“孔(kong)(kong)子(zi)(zi)(zi)對曰(yue)(yue)(yue)”,以表示尊(zun)君(jun)。答大夫(fu)之問(wen)則(ze)稱(cheng)(cheng)“子(zi)(zi)(zi)曰(yue)(yue)(yue)”,表示有(you)(you)別于(yu)(yu)君(jun),“以辨上下而(er)定(ding)民志”。而(er)后(hou)(hou)十篇(pian)(pian)(pian)(pian)中的《先進》《顏淵》等(deng)篇(pian)(pian)(pian)(pian),答大夫(fu)之問(wen)也皆(jie)(jie)作“孔(kong)(kong)子(zi)(zi)(zi)對曰(yue)(yue)(yue)”,故(gu)懷疑“前(qian)(qian)十篇(pian)(pian)(pian)(pian)皆(jie)(jie)有(you)(you)子(zi)(zi)(zi)、曾(ceng)子(zi)(zi)(zi)門人所(suo)記(ji),去圣未(wei)遠,禮制方(fang)明;后(hou)(hou)十篇(pian)(pian)(pian)(pian)則(ze)后(hou)(hou)人所(suo)續記(ji),其(qi)時卿位益尊(zun),卿權益重,蓋有(you)(you)習(xi)于(yu)(yu)當世所(suo)稱(cheng)(cheng)而(er)未(wei)嘗詳考其(qi)體(ti)例者,故(gu)不(bu)能無異同也”。又(you)如,前(qian)(qian)十篇(pian)(pian)(pian)(pian)中孔(kong)(kong)子(zi)(zi)(zi)一(yi)般稱(cheng)(cheng)“子(zi)(zi)(zi)”不(bu)稱(cheng)(cheng)“孔(kong)(kong)子(zi)(zi)(zi)”,門人問(wen)學(xue)(xue)也不(bu)作“問(wen)于(yu)(yu)孔(kong)(kong)子(zi)(zi)(zi)”。而(er)后(hou)(hou)十篇(pian)(pian)(pian)(pian)中的《季(ji)氏》《微子(zi)(zi)(zi)》多(duo)稱(cheng)(cheng)孔(kong)(kong)子(zi)(zi)(zi),《陽(yang)貨(huo)》篇(pian)(pian)(pian)(pian)子(zi)(zi)(zi)張問(wen)仁,《堯曰(yue)(yue)(yue)》篇(pian)(pian)(pian)(pian)子(zi)(zi)(zi)張問(wen)政,皆(jie)(jie)稱(cheng)(cheng)“問(wen)于(yu)(yu)孔(kong)(kong)子(zi)(zi)(zi)”,與(yu)《論語(yu)》其(qi)他篇(pian)(pian)(pian)(pian)不(bu)同,“其(qi)非孔(kong)(kong)氏遺書(shu)(shu)明甚,蓋皆(jie)(jie)后(hou)(hou)人采(cai)之他書(shu)(shu)者”。受崔(cui)述(shu)的影響,以后(hou)(hou)學(xue)(xue)者繼續從《論語(yu)》前(qian)(qian)后(hou)(hou)十篇(pian)(pian)(pian)(pian)用(yong)語(yu)、稱(cheng)(cheng)謂的差(cha)異對其(qi)成(cheng)書(shu)(shu)作出判斷,有(you)(you)學(xue)(xue)者甚至認為(wei)《論語(yu)》最初只有(you)(you)單獨(du)的篇(pian)(pian)(pian)(pian),其(qi)編定(ding)成(cheng)書(shu)(shu),要在(zai)漢(han)代(dai)(dai)以后(hou)(hou)。
唐代陸德明(ming)《經典釋文(wen)》轉引鄭玄注云:《論(lun)(lun)語(yu)(yu)》“仲弓、子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)游、子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)夏等撰。”這一說法(fa)在郭店簡中得(de)到旁證(zheng)。郭店一號墓不(bu)(bu)晚于公元前(qian)300年。郭店簡“《語(yu)(yu)叢·三》簡引述《論(lun)(lun)語(yu)(yu)》,更確證(zheng)該書之早”。《語(yu)(yu)叢·一》引用子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)思(si)子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)《坊(fang)(fang)記(ji)(ji)》內容,而《坊(fang)(fang)記(ji)(ji)》還引用過(guo)《論(lun)(lun)語(yu)(yu)》的內容。“《語(yu)(yu)叢》摘錄(lu)《坊(fang)(fang)記(ji)(ji)》,證(zheng)明(ming)《坊(fang)(fang)記(ji)(ji)》早于戰國(guo)中期之末,而《坊(fang)(fang)記(ji)(ji)》又(you)引述《論(lun)(lun)語(yu)(yu)》,看來《論(lun)(lun)語(yu)(yu)》為孔(kong)子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)門人(ren)(ren)仲弓、子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)夏等撰定之說還是(shi)(shi)(shi)可(ke)信(xin)的。”孔(kong)子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)弟(di)子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)中,有(you)子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)代孔(kong)子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi),以所事孔(kong)子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)事之,稱子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)并(bing)不(bu)(bu)奇怪(guai),子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)指老師,對(dui)儒(ru)家(jia)(jia)學子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)除(chu)(chu)了師承之外亦(yi)有(you)掌門人(ren)(ren)之意。除(chu)(chu)了孔(kong)子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi),有(you)子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)、曾(ceng)子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)、冉(ran)子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)、閔子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)亦(yi)稱子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi),冉(ran)子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)、閔子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)早逝(shi),故(gu)師承的儒(ru)家(jia)(jia)掌門,只(zhi)能是(shi)(shi)(shi)曾(ceng)參,故(gu)代有(you)子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)者(zhe)只(zhi)剩曾(ceng)子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)有(you)可(ke)能。顏回,雖(sui)然被尊奉,但(dan)由(you)于早死,沒來得(de)及收(shou)徒,不(bu)(bu)是(shi)(shi)(shi)弟(di)子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)記(ji)(ji)載(zai),故(gu)不(bu)(bu)稱子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi),可(ke)能是(shi)(shi)(shi)家(jia)(jia)人(ren)(ren)所記(ji)(ji)。原憲、漆雕(diao)開,雖(sui)然收(shou)徒,世稱子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)思(si)子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)、漆雕(diao)子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi),但(dan)《論(lun)(lun)語(yu)(yu)》所記(ji)(ji),亦(yi)不(bu)(bu)是(shi)(shi)(shi)弟(di)子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)記(ji)(ji)載(zai),故(gu)亦(yi)不(bu)(bu)稱子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi),多半是(shi)(shi)(shi)師兄弟(di)偶(ou)而提及。
《論(lun)(lun)語(yu)》既(ji)是(shi)(shi)語(yu)錄體又(you)是(shi)(shi)若干斷(duan)片(pian)的(de)(de)(de)(de)篇(pian)章(zhang)集(ji)合體。這(zhe)些篇(pian)章(zhang)的(de)(de)(de)(de)排(pai)列不(bu)(bu)(bu)(bu)一(yi)(yi)定(ding)(ding)有(you)(you)什(shen)(shen)么(me)道理(li);就是(shi)(shi)前后兩章(zhang)間,也(ye)不(bu)(bu)(bu)(bu)一(yi)(yi)定(ding)(ding)有(you)(you)什(shen)(shen)么(me)關聯(lian)。而且這(zhe)些斷(duan)片(pian)的(de)(de)(de)(de)篇(pian)章(zhang)絕不(bu)(bu)(bu)(bu)是(shi)(shi)一(yi)(yi)個(ge)人的(de)(de)(de)(de)手(shou)筆。《論(lun)(lun)語(yu)》一(yi)(yi)書(shu),篇(pian)幅不(bu)(bu)(bu)(bu)多(duo),卻出(chu)現(xian)了不(bu)(bu)(bu)(bu)少次(ci)(ci)的(de)(de)(de)(de)重(zhong)復(fu)的(de)(de)(de)(de)章(zhang)節(jie)。其中有(you)(you)字句(ju)完全(quan)相(xiang)同的(de)(de)(de)(de),如“巧言(yan)(yan)令色鮮矣仁(ren)”一(yi)(yi)章(zhang),先(xian)見(jian)于《學而篇(pian)第(di)(di)(di)(di)一(yi)(yi)》,又(you)重(zhong)出(chu)于《陽貨篇(pian)第(di)(di)(di)(di)十(shi)七》;“博(bo)學于文”一(yi)(yi)章(zhang),先(xian)見(jian)于《雍也(ye)篇(pian)第(di)(di)(di)(di)六》,又(you)重(zhong)出(chu)于《顏淵(yuan)篇(pian)第(di)(di)(di)(di)十(shi)二》。又(you)有(you)(you)基(ji)本上是(shi)(shi)重(zhong)復(fu)只是(shi)(shi)詳略不(bu)(bu)(bu)(bu)同的(de)(de)(de)(de),如“君(jun)子(zi)不(bu)(bu)(bu)(bu)重(zhong)”章(zhang),《學而篇(pian)第(di)(di)(di)(di)一(yi)(yi)》多(duo)出(chu)十(shi)一(yi)(yi)字,《子(zi)罕篇(pian)第(di)(di)(di)(di)九》只載(zai)“主忠信”以(yi)下的(de)(de)(de)(de)十(shi)四(si)個(ge)字;“父在觀其志”章(zhang),《學而篇(pian)第(di)(di)(di)(di)一(yi)(yi)》多(duo)出(chu)十(shi)字,《里(li)仁(ren)篇(pian)第(di)(di)(di)(di)四(si)》只載(zai)“三年(nian)”以(yi)下的(de)(de)(de)(de)十(shi)二字。還(huan)有(you)(you)一(yi)(yi)個(ge)意(yi)思(si),卻有(you)(you)各種(zhong)記(ji)載(zai)的(de)(de)(de)(de),如《里(li)仁(ren)篇(pian)第(di)(di)(di)(di)四(si)》說:“不(bu)(bu)(bu)(bu)患莫己知,求可為也(ye)。”《憲(xian)問(wen)篇(pian)第(di)(di)(di)(di)十(shi)四(si)》又(you)說:“不(bu)(bu)(bu)(bu)患人之(zhi)不(bu)(bu)(bu)(bu)己知,患不(bu)(bu)(bu)(bu)知人也(ye)。”《衛靈公(gong)篇(pian)第(di)(di)(di)(di)十(shi)五》又(you)說:“君(jun)子(zi)病無能焉,不(bu)(bu)(bu)(bu)病人之(zhi)不(bu)(bu)(bu)(bu)己知也(ye)。”如果加上《學而篇(pian)第(di)(di)(di)(di)一(yi)(yi)》的(de)(de)(de)(de)“人不(bu)(bu)(bu)(bu)知而不(bu)(bu)(bu)(bu)慍,不(bu)(bu)(bu)(bu)亦君(jun)子(zi)乎”,便是(shi)(shi)重(zhong)復(fu)四(si)次(ci)(ci)。這(zhe)種(zhong)現(xian)象只能作一(yi)(yi)個(ge)合理(li)的(de)(de)(de)(de)推論(lun)(lun):孔子(zi)的(de)(de)(de)(de)言(yan)(yan)論(lun)(lun),當時弟子(zi)各有(you)(you)記(ji)載(zai),后來才(cai)匯集(ji)成書(shu)。
《論(lun)(lun)(lun)語》的(de)(de)(de)作(zuo)者中當(dang)然有(you)孔子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)的(de)(de)(de)學(xue)生(sheng)。《論(lun)(lun)(lun)語》的(de)(de)(de)篇(pian)章不(bu)(bu)(bu)(bu)但出自(zi)孔子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)不(bu)(bu)(bu)(bu)同學(xue)生(sheng)之(zhi)(zhi)手,而(er)(er)(er)且還(huan)出自(zi)他不(bu)(bu)(bu)(bu)同的(de)(de)(de)再傳弟(di)子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)之(zhi)(zhi)手。這(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)里面不(bu)(bu)(bu)(bu)少是曾(ceng)參的(de)(de)(de)學(xue)生(sheng)的(de)(de)(de)記(ji)載。如(ru)《泰伯篇(pian)第(di)(di)八(ba)》第(di)(di)一(yi)(yi)章:“曾(ceng)子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)有(you)疾,召門弟(di)子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)曰(yue):‘啟予(yu)足!啟予(yu)手!《詩》云,戰戰兢(jing)兢(jing),如(ru)臨深淵(yuan),如(ru)履薄冰。而(er)(er)(er)今而(er)(er)(er)后,吾(wu)知免夫!小子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)!’”又(you)(you)如(ru)《子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)張(zhang)(zhang)篇(pian)第(di)(di)十九》:“子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)夏(xia)之(zhi)(zhi)門人(ren)(ren)問交于(yu)子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)張(zhang)(zhang)。子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)張(zhang)(zhang)曰(yue):‘子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)夏(xia)云何?’對曰(yue):‘子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)夏(xia)曰(yue):可者與之(zhi)(zhi),其不(bu)(bu)(bu)(bu)可者拒之(zhi)(zhi)。’子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)張(zhang)(zhang)曰(yue):‘異乎吾(wu)所聞:君(jun)子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)尊(zun)賢而(er)(er)(er)容眾,嘉善而(er)(er)(er)矜不(bu)(bu)(bu)(bu)能(neng)。我(wo)之(zhi)(zhi)大賢歟,于(yu)人(ren)(ren)何所不(bu)(bu)(bu)(bu)容?我(wo)之(zhi)(zhi)不(bu)(bu)(bu)(bu)賢歟,人(ren)(ren)將(jiang)拒我(wo),如(ru)之(zhi)(zhi)何其拒人(ren)(ren)也(ye)?’”這(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)一(yi)(yi)段(duan)又(you)(you)像子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)張(zhang)(zhang)或者子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)夏(xia)的(de)(de)(de)學(xue)生(sheng)的(de)(de)(de)記(ji)載。又(you)(you)如(ru)《先進篇(pian)第(di)(di)十一(yi)(yi)》的(de)(de)(de)第(di)(di)五章和(he)第(di)(di)十三(san)章:“子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)曰(yue):‘孝哉閔(min)子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)騫(qian)(qian),人(ren)(ren)不(bu)(bu)(bu)(bu)間(jian)于(yu)其父母(mu)昆弟(di)之(zhi)(zhi)言(yan)。’”“閔(min)子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)侍(shi)側,訚(yin)訚(yin)如(ru)也(ye);子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)路(lu),行行如(ru)也(ye);冉(ran)有(you)、子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)貢,侃侃如(ru)也(ye)。子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)樂。”孔子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)稱學(xue)生(sheng)從(cong)來直呼(hu)其名,獨獨這(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)里對閔(min)損稱字(zi)。有(you)人(ren)(ren)說,這(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)是“孔子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)述時人(ren)(ren)之(zhi)(zhi)言(yan)”,崔述在(zai)《論(lun)(lun)(lun)語余說》中對這(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)一(yi)(yi)解(jie)釋加以駁斥。這(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)一(yi)(yi)章可能(neng)就是閔(min)損的(de)(de)(de)學(xue)生(sheng)所追記(ji)的(de)(de)(de),因而(er)(er)(er)有(you)這(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)一(yi)(yi)不(bu)(bu)(bu)(bu)經意的(de)(de)(de)失實。至于(yu)《閔(min)子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)侍(shi)側》一(yi)(yi)章,不(bu)(bu)(bu)(bu)但閔(min)子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)騫(qian)(qian)稱“子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)”,而(er)(er)(er)且列(lie)在(zai)子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)路(lu)、冉(ran)有(you)、子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)貢三(san)人(ren)(ren)之(zhi)(zhi)前,都是難以理(li)解(jie)的(de)(de)(de),以年齡而(er)(er)(er)論(lun)(lun)(lun),子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)路(lu)最長;以仕(shi)宦而(er)(er)(er)論(lun)(lun)(lun),閔(min)子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)更(geng)趕(gan)不(bu)(bu)(bu)(bu)上(shang)這(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)三(san)人(ren)(ren)。他憑什么能(neng)在(zai)這(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)一(yi)(yi)段(duan)記(ji)載上(shang)居于(yu)首位而(er)(er)(er)且得著(zhu)“子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)”的(de)(de)(de)尊(zun)稱呢?合理(li)的(de)(de)(de)推論(lun)(lun)(lun)是,這(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)(zhe)也(ye)是閔(min)子(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)(zi)騫(qian)(qian)的(de)(de)(de)學(xue)生(sheng)把平(ping)日(ri)聞于(yu)老師(shi)之(zhi)(zhi)言(yan)追記(ji)下來而(er)(er)(er)成的(de)(de)(de)。
《論語(yu)》一(yi)書有(you)(you)孔(kong)子(zi)弟子(zi)的筆(bi)(bi)墨,也有(you)(you)孔(kong)子(zi)再傳弟子(zi)的筆(bi)(bi)墨,其(qi)著作年(nian)代有(you)(you)先有(you)(you)后(hou)。崔述(shu)《洙泗(si)信錄》斷定《論語(yu)》的少(shao)數篇章的“駁雜”。從詞義的運用上(shang)可反映出《論語(yu)》的著筆(bi)(bi)先后(hou)間相距或者不止于(yu)三(san)、五十年(nian)。
思想內容
《論(lun)(lun)語》作為儒家經典,其(qi)內容博(bo)大精深,包羅(luo)萬象,《論(lun)(lun)語》的(de)(de)(de)思(si)想主要有(you)三個既各自獨立(li)(li)又緊密相依(yi)的(de)(de)(de)范(fan)(fan)疇(chou)(chou):倫理道德范(fan)(fan)疇(chou)(chou)——仁(ren),社(she)會(hui)(hui)政治范(fan)(fan)疇(chou)(chou)——禮,認(ren)識(shi)方法(fa)論(lun)(lun)范(fan)(fan)疇(chou)(chou)——中(zhong)庸。仁(ren),首(shou)先是人(ren)內心(xin)深處(chu)的(de)(de)(de)一(yi)種(zhong)(zhong)真(zhen)實(shi)的(de)(de)(de)狀態(tai),這種(zhong)(zhong)真(zhen)的(de)(de)(de)極致必然是善的(de)(de)(de).,這種(zhong)(zhong)真(zhen)和善的(de)(de)(de)全(quan)體狀態(tai)就(jiu)是“仁(ren)”。孔子確立(li)(li)的(de)(de)(de)仁(ren)的(de)(de)(de)范(fan)(fan)疇(chou)(chou),進(jin)而將禮闡述為適應(ying)仁(ren)、表(biao)達(da)仁(ren)的(de)(de)(de)一(yi)種(zhong)(zhong)合(he)理的(de)(de)(de)社(she)會(hui)(hui)關系與待(dai)人(ren)接(jie)物的(de)(de)(de)規范(fan)(fan),進(jin)而明確“中(zhong)庸”的(de)(de)(de)系統(tong)方法(fa)論(lun)(lun)原(yuan)則(ze)。“仁(ren)”是《論(lun)(lun)語》的(de)(de)(de)思(si)想核心(xin)。
《論語》反映(ying)了(le)孔子(zi)(zi)的(de)(de)(de)(de)(de)教育原(yuan)則。孔子(zi)(zi)因(yin)材(cai)(cai)施(shi)(shi)教,對(dui)于(yu)不(bu)同(tong)(tong)(tong)的(de)(de)(de)(de)(de)對(dui)象(xiang),考慮其(qi)不(bu)同(tong)(tong)(tong)的(de)(de)(de)(de)(de)素質、優(you)點(dian)和(he)(he)缺點(dian)、進(jin)德修業的(de)(de)(de)(de)(de)具體情(qing)況,給予不(bu)同(tong)(tong)(tong)的(de)(de)(de)(de)(de)教誨(hui),表(biao)現了(le)誨(hui)人(ren)不(bu)倦的(de)(de)(de)(de)(de)可(ke)貴精神。據《顏淵》記載,同(tong)(tong)(tong)是(shi)(shi)(shi)弟(di)子(zi)(zi)問(wen)仁(ren)(ren),孔子(zi)(zi)有(you)(you)(you)不(bu)同(tong)(tong)(tong)的(de)(de)(de)(de)(de)回(hui)答(da)(da)(da)(da)(da),答(da)(da)(da)(da)(da)顏淵“克己(ji)(ji)復禮為(wei)(wei)仁(ren)(ren)”(為(wei)(wei)仁(ren)(ren)的(de)(de)(de)(de)(de)表(biao)現之(zhi)一(yi)為(wei)(wei)克己(ji)(ji)復禮,有(you)(you)(you)所不(bu)為(wei)(wei));答(da)(da)(da)(da)(da)仲弓(gong)“己(ji)(ji)所不(bu)欲(yu),勿(wu)施(shi)(shi)于(yu)人(ren)”(就(jiu)己(ji)(ji)與人(ren)之(zhi)間的(de)(de)(de)(de)(de)關(guan)系(xi),以(yi)(yi)欲(yu)施(shi)(shi)做答(da)(da)(da)(da)(da),欲(yu)是(shi)(shi)(shi)個人(ren)的(de)(de)(de)(de)(de)主觀能動(dong)性之(zhi)取舍(she),施(shi)(shi)是(shi)(shi)(shi)個人(ren)主觀能動(dong)性的(de)(de)(de)(de)(de)實踐,用好心壞(huai)心來說(shuo),要(yao)防止好心辦壞(huai)事,就(jiu)要(yao)慎施(shi)(shi));答(da)(da)(da)(da)(da)司(si)馬牛(niu)“仁(ren)(ren)者其(qi)言也讱”。顏淵學養高深,故(gu)答(da)(da)(da)(da)(da)以(yi)(yi)“仁(ren)(ren)”學綱領,對(dui)仲弓(gong)和(he)(he)司(si)馬牛(niu)則答(da)(da)(da)(da)(da)以(yi)(yi)細目。又如,孔子(zi)(zi)回(hui)答(da)(da)(da)(da)(da)子(zi)(zi)路和(he)(he)冉有(you)(you)(you)的(de)(de)(de)(de)(de)同(tong)(tong)(tong)一(yi)個問(wen)題(ti),內容完(wan)全不(bu)同(tong)(tong)(tong)。答(da)(da)(da)(da)(da)子(zi)(zi)路的(de)(de)(de)(de)(de)是(shi)(shi)(shi):“又父(fu)兄(xiong)在(zai),如之(zhi)何(he)其(qi)聞斯行(xing)之(zhi)。”因(yin)為(wei)(wei)“由也兼人(ren),故(gu)退(tui)之(zhi)”。答(da)(da)(da)(da)(da)冉有(you)(you)(you)的(de)(de)(de)(de)(de)是(shi)(shi)(shi):“聞斯行(xing)之(zhi)。”因(yin)為(wei)(wei)“求也退(tui),故(gu)進(jin)之(zhi)”。這不(bu)僅(jin)是(shi)(shi)(shi)因(yin)材(cai)(cai)施(shi)(shi)教教育方法(fa)的(de)(de)(de)(de)(de)問(wen)題(ti),其(qi)中還飽含(han)孔子(zi)(zi)對(dui)弟(di)子(zi)(zi)的(de)(de)(de)(de)(de)高度的(de)(de)(de)(de)(de)責(ze)任心。
后世影響
《論(lun)(lun)語(yu)》是儒(ru)(ru)家(jia)經(jing)典之(zhi)一。自漢武帝(di)“罷(ba)黜百家(jia),獨尊儒(ru)(ru)術”之(zhi)后(hou),《論(lun)(lun)語(yu)》被尊為“五經(jing)之(zhi)輨(guan)轄,六藝之(zhi)喉衿”,是研究孔(kong)子(zi)及儒(ru)(ru)家(jia)思(si)想(xiang)尤其(qi)是原始儒(ru)(ru)家(jia)思(si)想(xiang)的第一手資料。南(nan)宋時(shi)朱(zhu)熹(xi)將《大學》《中(zhong)庸》《論(lun)(lun)語(yu)》《孟子(zi)》合為“四書”,使(shi)之(zhi)在(zai)儒(ru)(ru)家(jia)經(jing)典中(zhong)的地(di)位日益提高。元(yuan)代延祐年(nian)間,科(ke)(ke)舉(ju)開始以“四書”開科(ke)(ke)取士。此(ci)后(hou)一直到清朝(chao)末年(nian)推行洋務運動,廢除科(ke)(ke)舉(ju)之(zhi)前,《論(lun)(lun)語(yu)》一直是學子(zi)士人推施奉行的金科(ke)(ke)玉律。
《論語(yu)(yu)》進入(ru)經(jing)(jing)書之列是(shi)在唐(tang)代。“到唐(tang)代,禮(li)(li)有《周禮(li)(li)》《儀禮(li)(li)》《禮(li)(li)記》,春秋(qiu)有《左傳》《公羊(yang)》《谷梁》,加上《論語(yu)(yu)》《爾雅》《孝(xiao)經(jing)(jing)》,這樣是(shi)十三經(jing)(jing)。”北宋政治家趙普曾有“半(ban)部《論語(yu)(yu)》治天下(xia)”之說(shuo)。這從一個側面反映(ying)出此書在中國古(gu)代社會所發揮的作用(yong)與影響之大。
《論語(yu)》中保留了一(yi)些人們對孔子(zi)師徒的(de)批評諷刺,有(you)的(de)作了辯駁(bo),有(you)的(de)沒有(you)回答(da)。其駁(bo)議辯難(nan)部分對后世很有(you)影響,如《答(da)客難(nan)》等設為(wei)主客問答(da)進行(xing)辯難(nan)的(de)小(xiao)賦(fu),都從《論語(yu)》受到啟發;其自我解嘲部分,表現了儒(ru)家(jia)對自我價值的(de)肯定,對“知其不可(ke)為(wei)而為(wei)之”的(de)積極奮進精神的(de)贊揚。
作者簡介
《論(lun)語(yu)》是孔子(zi)(zi)(zi)及(ji)其弟(di)子(zi)(zi)(zi)的(de)語(yu)錄結集,由孔子(zi)(zi)(zi)弟(di)子(zi)(zi)(zi)及(ji)再(zai)(zai)傳(chuan)(chuan)弟(di)子(zi)(zi)(zi)編寫而成(cheng),并不是某一個人(ren)的(de)著作。孔子(zi)(zi)(zi)開創了(le)私人(ren)講學的(de)風氣,相傳(chuan)(chuan)他有弟(di)子(zi)(zi)(zi)三千,賢(xian)弟(di)子(zi)(zi)(zi)七(qi)十二人(ren)。孔子(zi)(zi)(zi)去(qu)世后,其弟(di)子(zi)(zi)(zi)及(ji)再(zai)(zai)傳(chuan)(chuan)弟(di)子(zi)(zi)(zi)把孔子(zi)(zi)(zi)及(ji)其弟(di)子(zi)(zi)(zi)的(de)言(yan)行(xing)語(yu)錄和思想記(ji)錄下來(lai),整理編成(cheng)了(le)儒家經典(dian)《論(lun)語(yu)》。
作品評價
(1)西漢劉(liu)向《別錄》:“《魯(lu)論語》二(er)十篇,皆孔(kong)子弟子記諸善言也。”
(2)東漢班固《漢書·藝文(wen)志》:“《論語(yu)》者(zhe),孔子(zi)應答弟子(zi)、時(shi)人(ren),及(ji)弟子(zi)相與言而接聞于(yu)夫子(zi)之(zhi)語(yu)也。當時(shi)弟子(zi)各有所記(ji),夫子(zi)既(ji)卒,門人(ren)相與輯而論纂(zuan),故謂之(zhi)《論語(yu)》。”
(3)東漢王充《論衡·正說篇》:“初(chu),孔子(zi)孫孔安(an)國以教(jiao)魯人扶卿,官(guan)至荊州(zhou)刺史,始(shi)曰《論語》。”
(4)東漢劉熙《釋(shi)名·釋(shi)典藝》:“《論(lun)語》,記孔子(zi)與弟子(zi)所(suo)語之言也(ye)(ye)。論(lun),倫也(ye)(ye),有倫理也(ye)(ye)。語,敘也(ye)(ye),敘己所(suo)欲說也(ye)(ye)。”
(5)西晉傅(fu)玄(xuan)《傅(fu)子(zi)》:“昔(xi)仲尼(ni)既沒(mei),仲弓之徒追論夫子(zi)之言,謂(wei)之《論語》。” (南梁蕭統《文(wen)選·辨命論注》引(yin))
(6)北宋趙(zhao)普:“臣平(ping)生所知,誠不出此,昔(xi)以(yi)其(qi)半(ban)輔太祖(zu)定天下,今欲以(yi)其(qi)半(ban)輔陛(bi)下致太平(ping)。”(羅(luo)大經《鶴林玉露》卷(juan)七)
(7)北宋邢昺《邢疏》:“直言(yan)曰言(yan),答述(shu)曰語,散(san)則(ze)言(yan)語可通,故此論夫子之語而謂(wei)之善(shan)言(yan)也。”
(8)南宋朱熹《朱子(zi)語類》卷一〇五:“‘四子(zi)’,‘六經’之(zhi)階(jie)梯;《近思錄》,‘四子(zi)’之(zhi)階(jie)梯。”
(9)南宋何異孫《十一經問對(dui)》:“《論(lun)語(yu)》有(you)(you)(you)(you)弟子(zi)記夫子(zi)之(zhi)(zhi)言者(zhe)(zhe)(zhe),有(you)(you)(you)(you)夫子(zi)答弟子(zi)問,有(you)(you)(you)(you)弟子(zi)自相(xiang)答者(zhe)(zhe)(zhe),又有(you)(you)(you)(you)時人相(xiang)言者(zhe)(zhe)(zhe),有(you)(you)(you)(you)臣對(dui)君(jun)問者(zhe)(zhe)(zhe),有(you)(you)(you)(you)師(shi)弟子(zi)對(dui)大(da)夫之(zhi)(zhi)問者(zhe)(zhe)(zhe),皆所(suo)以討(tao)論(lun)文義,故謂(wei)之(zhi)(zhi)《論(lun)語(yu)》。”
(10)清代邵懿辰《儀宋(song)堂后記》:“明太祖既一海(hai)內,其佐劉基 ,以‘四子書’章義(yi)試士。行(xing)之五百年不改,以至于今(jin)。”
(11)清代俞樾《春在堂(tang)隨筆(bi)》卷九(jiu):“余撰《文勤神道(dao)碑》,即據其子(zi)儒(ru)卿等(deng)所(suo)撰行狀,言公年十有一,‘四子(zi)書’、‘十三經(jing)’皆(jie)卒讀。”
(12)清代薛福成《選(xuan)舉論中》:“常科以(yi)待天(tian)下占畢之(zhi)士,試策論;論仍以(yi)‘四(si)子’、‘ 五(wu)經’命題,特易其體格而(er)已;策則參(can)問(wen)古(gu)今事。”
【儒家學派經典古籍《論語》】相關文章:
古籍《論語》閱讀4則04-02
儒家經典《論語》讀后感03-31
儒家學派的創始人孔子的論據素材03-26
儒家經典論語為政讀后感03-31
儒家經典《論語》讀后感500字11-08
儒家經典《論語》讀后感600字10-18
儒家學派的創始人孔子的人物故事03-26
儒家經典著作《論語》讀后感范文07-02
觀看《論語》儒家經典的觀后感5篇06-28